Menu
Menu
Sporen van de vrijmetselaars in de openbare ruimte zijn er amper. Zo zijn de standbeelden die uitdrukkelijk naar de vrijmetselarij verwijzen zeldzaam in de Brusselse openbare ruimte.
Voor zover we weten zijn er voor het stadhuis van Sint-Gillis geen concrete sporen die leiden naar de vrijmetselarij.
Rond de bouw en de inrichting van het stadhuis valt de aanwezigheid van de vrijmetselarij evenwel niet te ontkennen, zowel op vlak van waarden die er aan bod komen, als van de kunstenaars die er aan hebben meegewerkt of de politici die hun schouders onder het project hebben gezet.
Tal van waarden die centraal staan in het iconografische programma van het stadhuis zijn ook die waar de vrijmetselarij voor staat: vooruitgang, wetenschap, vrijheid, strijd tegen het obscurantisme, solidariteit, ... waarden die in deze tijd uiteraard gangbaar waren en ook buiten de vrijmetselarij werden gedeeld. Maar aan het eind van de 19de eeuw zou een groep politici en kunstenaars die lid waren van de loges, letterlijk het stadhuis opbouwen: Julien Dillens, Victor Rousseau, Albert Ciamberlani, Maurice Van Meenen, Louis Morichar en vele anderen.
Het stadhuis is een ode aan de beschaving en belichaamt de waarden van een triomferende en verlichte burgerij, voor wie de strijd tegen onwetendheid, via wijsheid en wetenschap, de beste manier is om het fundament voor de samenleving te leggen.
Wijsheid en wetenschap om onwetendheid terug te dringen
Wijsheid en wetenschap komen aan bod in verschillende thema's zoals onderricht, opvoeding, het zoeken naar de waarheid en de studie van de wetenschap, alle stuwende krachten achter de vooruitgang. De waarden van de gemeentelijke mandatarissen werpen een licht op het opmerkelijke openbare onderwijssysteem dat toen is opgezet.
Het schilderij van Alfred Cluysenaar op het plafond van het stadhuis is in dit verband bijzonder relevant. Wetenschap verspreidt licht, en, geholpen door Moraal en Kunst, verdrijft ze Onwetendheid, Intrige, Leugen, Tweedracht en Anarchie.
In de Europazaal laat Omer Dierickx de Vrijheid uit de hemel neerdalen onder toejuiching van de Mensheid.
Op de voorgevel staat een standbeeld van Charles Samuel voor de allegorie van de Wetenschap.
Vooruitgang als basis van beschaving
Het geloof in de deugden van de vooruitgang doordringt het stadhuis. Water, gas, elektriciteit en de tram worden op de gevel verheerlijkt als symbolen van de materiële vooruitgang aan het begin van de 20ste eeuw. Maar er is ook een band met de vier elementen van het universum: aarde (tram), lucht (gas), vuur (elektriciteit) en water, die belangrijk zijn in het inwijdingsritueel tot de vrijmetselarij. Deze vier elementen zijn ook aanwezig op het plafond van de Trouwzaal, geschilderd door Fernand Khnopff.
Vooruitgang bepaalt de gang der geschiedenis. De maatschappij zal veranderen door arbeid - synoniem voor vooruitgang - als ze wordt verricht met eerbiediging van de wet, rechtvaardigheid en solidariteit, zoals tot uitdrukking komt in de allegorische beelden op de gevel van de hand van Julien Dillens (Arbeid en Recht), Jacques de Lalaing (Rechtvaardigheid) en Victor Rousseau (Solidariteit).
De meeste Belgische kunstenaars van het einde van de 19de eeuw waren vrijmetselaars. Sommigen van hen hebben meegewerkt aan het stadhuis van Sint-Gillis. Hieronder staan hun namen en de loge waartoe ze behoorden :
Vermeldenswaard in de schilderijencollectie van de gemeente zijn ook kunstenaars als :
In de tweede helft van de 19de eeuw waren tal van personaliteiten die bij de ontwikkeling van Sint-Gillis betrokken waren vrijmetselaar, sommige liberaal, andere socialistisch.
Denk bijvoorbeeld aan:
Coördinatie : Pierre Dejemeppe
Publicatiebeheer : Isabelle Douillet-de Pange
Vertaling : Benoît Delahaye
Redactie : Pierre Dejemeppe, met medewerking van Jacqueline Guisset et Alain Jacobs, Constantin Ekonomidès, Delphine Tonglet, Françoise Vigot, Marie Grappasonni, Alexandre Dimov, Association du Patrimoine Artistique (APA).
Dankwoord : Hélène Philippart (gemeente Sint-Gillis), Juliette Roussel, Christophe Balland, Abderrahim Mekkaoui (dienst Cultuur van Sint-Gillis), Juliette de Patoul (grafisch ontwerpster), Murielle Lesecque, Pascale Ingelaere, Adrien Dominique (Urban), Constantin Pion, Barbara Felgenhauer et Hervé Pigeolet (KIK).
De website is gemaakt door de gemeente Sint-Gillis met de medewerking van de vzw Les Rencontres saint-gilloises en de financiële steun van URBAN/Brussels.
Coördinatie : Pierre Dejemeppe
Publicatiebeheer : Isabelle Douillet-de Pange
Vertaling : Benoît Delahaye
Redactie : Pierre Dejemeppe, avec la collaboration de Jacqueline Guisset et Alain Jacobs, Constantin Ekonomidès, Delphine Tonglet, Françoise Vigot, Marie Grappasonni, Alexandre Dimov, Association du Patrimoine Artistique (APA).
Dankwoord : Hélène Philippart (gemeente Sint-Gillis), Juliette Roussel, Christophe Balland, Abderrahim Mekkaoui (dienst Cultuur van Sint-Gillis), Juliette de Patoul (grafisch ontwerpster), Murielle Lesecque, Pascale Ingelaere-Adrien Dominique (Urban), Constantion Pion, Barbara Felgenhauer et Hervé Pigeolet (KIK).
De website is gemaakt door de gemeente Sint-Gillis met de medewerking van de vzw Les Rencontres saint-gilloises en de financiële steun van URBAN/Brussels.
